HASAN HAKAN BOYRAZ
Sezar’ın meşhur Zela Savaşı’ndaki üstün zaferini senatoya göstermek için gönderdiği mektupta söylediği “Veni, vidi, vici” tabiri kimine nazaran Sezar’ın senatoyu alaya almasıydı. Sezar kendisine mi çok güveniyordu yoksa bir geleneği yıkmak istediği için mi kendisini beğenmişlik yapıyordu bilinmez ancak apaçık kendisinden evvelki tarihe meydan okuyordu. Bu meydan okuma vefatına kadar gidecekti. Halbuki tarih Sezar üzere hükümdarların yanılgılarının bedelleri ile doluydu. Mazi kendisine uzak kalanlara sık sık hatırlatma yapar. Kesin bir kanaat belirtmemekle bir arada bu kanının temelinde dünyanın başına daima benzeri olayların geldiğinde insanoğlunun hazırlıksız yakalanmasını örnek verebiliriz. Sonradan hatırlamanın bizlere olan maliyetini her geçen gün artarak hissediyoruz. Bilge Kültür Sanat tarafından yayın hayatına kazandırılan Koray Şerbetçi’nin “Tarih Neye Fayda?” isimli yeni yapıtı tarih okumanın ve bilmenin neler kazandırabileceğini gözler önüne seriyor.
Dünyanın var olduğu günden bu yana bozulmayan tek saat tarih saatidir. Yaşananların neden-sonuç döngüsünü deneyim ismiyle bizlere sunmak için çabalayan tarih, kimi vakit ötekileştirilmiş kimi vakit da gurur abidesi olarak karşımıza çıkmıştır. Tüm bu yaşanmışlıklar içinde insanoğlu geçmişinin kendisine ne kazandırdığı noktasında bir ders almamış olacak ki her olay tekrarını farklı yerlerde ve tarihlerde göstermiş. 1789 yılında özgürlük ve eşitlik için Fransa’da yanan ateş gereğince anlaşılmamış olacak ki 2010 yılında tıpkı ateş Arap Baharı olarak isimlendirilerek Arap dünyasında tekrar alevlenmiştir. Tüm bu durum aslında şunu söylüyor “Bizim de başımıza gelebilirmiş.” Koray Şerbetçi’nin yapıtın her kısmında bu cümleyi okuyucuya söyletmesi olayları harmanlamadaki maharetini yansıtıyor. Okuyucunun somut olarak tarihi olaylarla müsabakasını isteyen Şerbetçi, akıllarda yeni sorulara da yer açıyor.
SORGULAYICI BİR BAKIŞ
Tarih okuyuculuğunu düz bir kronolojiden okumak yalnızca akademik bakışta kendisine bir yer edindi. Salt okuyucu kitlesinde bu durum pek de kabul edilebilir bir okuma alışkanlığı sağlamadı. Bu durumu daha evvel yayına kazandırılan onlarca yapıtta gördük. Olayların akış içerisinde daha canlı bir tasvir ile aktarıldığı yazınlarda hem anlatıcının hem de okuyucunun hedefine ulaşması tarihin tema olarak seçildiği yapıtlarda kolay bir iş değildir. Koray Şerbetçi’nin yazınında bu durumun aşılması için titizlikle çalışıldığı bariz bir formda görülüyor. Ana temanın ekseninde okuyucuya verilmek istenen ileti ile anlatılmaya çalışılan tarihi olay harmanlanarak önümüze geliyor. Şerbetçi’nin sorgulayıcı halini net olarak görebiliyoruz. Ele aldığı hususlarda uzun yıllardır Batı eksenli çizilen tarih okumasını reddediyor. Aklımızı döndüren Batı hayranlığından dönüp ardımızda bizi bekleyen Asya kanısına göz kırpıyor.
Şerbetçi’nin bu yaklaşımı aslından yakın vakitte kendini göstermeye başlamıştı. Çin ve Japon felsefecilerin yapıtlarının son vakitlerde epey istek görmesi, materyalist Batı kanısından mistik Asya yaşantısına yanlışsız yönelime geçen bir kitlenin oluşmaya başladığı sinyallerini veriyor.
Koray hocanın yapıtın birtakım kısımlarında karekod kullanarak kitabı kendi anlatımıyla süslemesi okuyucu açısından manaya sürecini pekiştiriyor.
Hayatın uğultusu dinince
Tarihin her şartta materyal olduğu zannedilir. Yazılan ne var ise vakit içerisinde origami becerisi ile kendine kapanıp, kendinden açılan kâğıt çiçek hünerinde göstergelerin okunduğu hesap edilir.
Pasajlar, müellifin entelektüel gustosunu, edebî müdahalesini, kayıp kıta kütüphanelerden yazın üzere sürate yokladığı: kurduğu Babil Kulesi’nden modernizme kent miras bıraktığı kendine katlanmış bir Walter Benjamin biblo(rulo)sudur. Bir öteki okuma ile yirminci yüzyılın kendine kapanan kâğıt tomarlarıdır. Postmodernizm mi? Okuduğumuz kadarı ile açılmadan dağılmış sayfalardır.Okuryazar olmanın eşiğini tekinsiz görenlerden bibliyofil müellif Sedat Anar; modernizm üzere Yapı’nın konumlandığı metinlerin eksenine, hangi yollardan adresine vardığı bilinsin ya da okunsun: metnin konutu sayılan kitap ile sokağa penceresini açtığı müziğinin kıssasını konumlandırmıştır.
Pascal Quignard’ın, “Bir okurum ben – yazarlığımı okuduklarım belirler” mürekkebi elbette sıçramıştır; okuduklarını, yazdıklarını, söylediklerini ve hatta dostluklularını okudukları belirleyen Anar’ın yeni bir sayfasına! Dostluğun ölçüsü olmamalıdır, ölçütü vardır. Okur, – benzerim, – kardeşim.
Sesin perdelerini kulaklarına örtenlerin rastlaştığı vakitlerde sokak müziğini rastlanmayacak dostluklarla yazmanın cazibesi, söylenecek şarkılardadır. Kefede duran değer, kıymetli ile pahalı olanın ortasında salınan hayata seslenmektedir. Metinler diğer metinlere, müelliflere, kitaplara açılır diğer müzikler, söyleyenler ve çalanlar. Lisanın toplumsal kabul görmesini, sözlerin şiirde taşıdığı manadan kurtulup nüanslar ile yükünü hafifletmesinde fark edebiliriz. Anar kitaplarında nüans hem müzik hem de şiir üzere anlatımın kerterizidir. Kitabın katarı olan şiirlerin varlığı forte’dir. Başka kitaplarında olduğu üzere şiir, metnin nüansına dâhil olmadan varlığında azadedir. (Hallerin Esiri ile barizleşen, muharririn başka yazın [şiir] tiplerini lojistik [logistikos] tasadan ötürü değil bağlam ve bütünlüğü taşıyan transferler sebebiyle metninde meydana getirmektedir.)
Nihayetinde okunan ve yazılan şiir; fasit daireye ya da metinler arasılık üretimin ekonomik sebeplerine değil, okuma yolu ve görgüsü edinilen edebî çeşide ilişkin kazanımdır.
Biz değişirsek müsilaj biter
Geçtiğimiz yıl Marmara Denizi’nde görülen müsilaj hepimizi huzursuz etti. Marmaray’ı kaybetme korkusu yıllar sonra tekrar gündemimizde yer almaya başladı. Pekala geçen yıldan sonra bu sene de müsilaj görecek miyiz? Müsilaj denizin bitmesi mi demek? Prof. Dr. Mustafa Sarı’nın Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları etiketiyle yayınlanan “Müsilaj Ağıt Mı, Umut Mu?” isimli kitabı bu sorularımıza karşılık verecek nitelikte. Prof. Dr. Sarı, Marmara Denizi’ni kapladığında varlığından haberdar olunan müsilajın denizle kurulan yanlış alakanın bir sonucu olduğu söylüyor.
BİREY OLARAK YAPACAKLARIMIZ VAR
Müsilajın ortaya çıkması son birkaç yılın sorunu değil. 25 milyon insanın evsel atıkların yanı sıra Türkiye’nin yarısına hizmet sunan sanayinin, denizcilik faaliyetleri ve ziraî üretim sonucu ortaya çıkan atıklar gereğince arıtılmadan Marmaray’a dökülmesi bu sıkıntının temelinde yatıyor. Prof. Dr. Mustafa Sarı, kitabında yanlış avcılık teknikleri, nedeni insan olan iklim değişiminin yıkıcı tesirlerini de alarak müsilajı tüm taraflarıyla masaya yatırıyor ve ferdi olarak yapılabilecekleri hatırlatıyor. Prof. Sarı, denizle olan bağlantının hakikat bir temele oturtulmaması durumunda ise, tekrarı kesin yeni müsilaj problemleri ile yüzleşileceğini akıcı bir lisanla açıklıyor.
Prof. Dr. Sarı, uzun yıllar Van Gölü inci kefalinin korunmasıyla ilgili çalışmalar yaptı. Geliştirdiği sorun temelli toplumsal katılımcılık modeli tabiat muhafazaya yeni bir perspektif getirdi. Hâlâ su kaynaklarının idaresi, sürdürülebilir balıkçılık ve toplumsal girişimcilik alanlarında çalışmalar yapıyor.